TĘŻEC, BŁONICA, KRZTUSIEC

Tężec, błonica i krztusiec są to bakteryjne choroby zakaźne przeciw którym, powszechne szczepienia ochronne wprowadzono  w Polsce już w 1960 roku i są prowadzone do chwili obecnej. Każda z tych chorób ma odmienną charakterystykę kliniczną i różne drogi transmisji zakażenia.

TĘŻEC

Tężec jest bakteryjną chorobą wywoływaną przez bakterię Clostridium tetani. Bakteria występujeprzede wszystkim w glebie i w przewodzie pokarmowym zwierząt. Do zakażenia tężcem człowieka dochodzi zwykle w wyniku  przedostania się do rany, razem z ziemią, kurzem lub pyłem zarodników tej bakterii. Tężec rozwija się po  zaistnieniu w ranie warunków beztlenowych,  czemu sprzyja rodzaj rany: rany kłute, szarpane, zabrudzenie rany ziemią oraz ropienie rany. W tych warunkach beztlenowych zarodniki  przekształcają się w dojrzałą bakterię, która produkuje groźną dla człowieka toksynę. Toksyna zaburza przewodzenie nerwowo-mięśniowe i dochodzi do bolesnych skurczów mięśni z bezdechami. Wprowadzone w latach 60. szczepienia przeciw tężcowi zmniejszyły znacznie liczbę zachorowań na tężec niemniej jednak są w dalszym ciągu rejestrowane pojedyncze zachorowania wśród osób nie szczepionych lub nieprawidłowo szczepionych. Utrzymanie właściwej odporności na tężec wymaga odbycia podstawowych szczepień zwykle w dzieciństwie, a następnie przyjmowanie co 10 lat dawek przypominających. W przypadku tężca odporność na zachorowanie możemy uzyskać wyłącznie w wyniku szczepień ochronnych bo nawet przechorowanie tężca nie daje odporności przeciw tej chorobie.

BŁONICA

Błonica jest wywoływana przez bakterię Corynebacterium diphtheriae. Źródłem zakażenia jest chory na błonicę człowiek. Błonica szerzy się drogą kropelkową. Przebieg kliniczny błonicy jest zwykle bardzo ciężki,  a w leczeniu oprócz antybiotyków stosowana jest antytoksyna błonicza czyli preparat zawierający przeciwciała przeciwko wytwarzanej przez bakterie toksynie. W obrazie klinicznym przeważają takie objawy jak zapalenie gardła z błonami martwiczymi, zapalenie węzłów chłonnych, zapalenie krtani i tchawicy z  błonami martwiczymi tzw. krup doprowadzający do niedrożności dróg oddechowych czy toksyczne uszkodzenie serca. W latach 1950-1959 w Polsce na błonicę chorowało średnio w roku nawet 43 tys. osób, a z powodu błonicy umierało rocznie 1500-2600 osób. Obecnie dzięki szczepieniom ochronnym błonica w Polsce została wyeliminowana, ale na świecie istnieją jeszcze kraje, w których błonica jest poważnym problemem.

Odporność na błonicę nabywamy albo po przechorowaniu albo po szczepieniu. Dla utrzymania odporności poszczepiennej nabytej w dzieciństwie należy systematycznie przyjmować dawki przypominające co 10 lat.

KRZTUSIEC

Krztusiec jest zakaźną chorobą bakteryjną wywoływaną przez pałeczki krztuśca  Bordetella pertussis.

Źródłem zakażenia jest osoba chora na krztusiec. Bakterie rozprzestrzeniają się wśród ludzi na drodze kropelkowej. Krztusiec jest najgroźniejszy dla małych dzieci. Głównym objawem w przebiegu krztuśca jest długotrwały męczący kaszel nie reagujący na leczenie.  Dzieje sie tak dlatego, ponieważ w drogach oddechowych namnażają się pałeczki krztuśca,  które niszczą nabłonek dróg oddechowych, a wyprodukowane przez bakterie toksyny są odpowiedzialne za większość objawów krztuśca w tym męczący kaszel.

Szczepienia przeciw krztuścowi zostały wprowadzone do kalendarze szczepień dla dzieci w 1 i 2 roku życia w latach 60. i w ciągu kilkunastu lat spowodowały znaczny spadek liczby zachorowań na krztusiec z 95 tys. w 1960 roku do 122 przypadków w 1986 roku. Niemniej jednak okazało się, że szczepienie przeciw krztuścowi małych dzieci daje  krótkotrwałą odporność trwającą  5-10 lat,  a po tym czasie odporność zanika i osoby szczepione stają się ponownie wrażliwe na zachorowanie na krztusiec. Dzisiaj już wiemy, że szczepienie przeciw krztuścowi należy powtarzać  tak samo jak szczepienie przeciw tężcowi i błonicy co 10 lat.

Obecnie mamy niekorzystną sytuację epidemiologiczną krztuśca bo o ile wprowadzono dodatkowe szczepienia dzieci w wieku 6 i 14 lat to osoby dorosłe, szczepione w przeszłości tylko we wczesnym dzieciństwie,  są wrażliwe na zachorowanie,  a chorując podtrzymują krążenie bakterii  w populacji. Na krztusiec może zachorować osoba w każdym wieku,  która nie była szczepiona lub, u której wygasła odporność poszczepienna. Dane wykazują, że najwięcej zachorowań na krztusiec występuje w grupie dzieci najmłodszych, które nie zdążyły przyjąć pełnego cyklu szczepień oraz u młodych dorosłych, którzy utracili już odporność poszczepienną.

Szczególne niebezpieczne jest zachorowanie na krztusiec noworodka dlatego od kilku lat zaleca się szczepienia kobietom w ciąży w celu ochrony przed zachorowaniem oraz w celu wytworzenia i przekazania przeciwciał dziecku jeszcze w łonie matki przed narodzinami.

ZALECENIA SZCZEPIEŃ  PRZECIW TĘŻCOWI, BŁONICY, KRZTUŚCOWI OSÓB DOROSŁYCH

Szczepienia przeciw tężcowi, błonicy i krztuścowi zwykle zalecane są w jednym pakiecie i kojarzone w jednym preparacie szczepionkowym ze względu na to że wymagają tych samych schematów i cykli szczepień. Obecnie na rynku Polskim nie ma pojedynczej szczepionki uodparniającej tylko przeciw krztuścowi natomiast są dostępne szczepionki skojarzone  uodparniające równocześnie przeciwko tym trzem chorobom, a więc tężcowi, błonicy i krztuścowi. Tak więc, myśląc o szczepieniach przeciw tężcowi warto sięgnąć po preparaty skojarzone i nabyć również odporność przeciw krztuścowi bo niestety sytuacja epidemiologiczna krztuśca zarówno w Polsce jak i na świecie jest niekorzystna, a krztusiec został zaliczony do tzw. chorób nawracających. I odwrotnie myśląc o szczepieniach przeciw tężcowi lub błonicy warto równocześnie uodpornić się przeciwko krztuścowi.

Zalecenia szczepień osób dorosłych przeciw błonicy

• osoby podróżujące lub pozostające w kontakcie z osobami przyjeżdżającymi ze strefy endemicznego występowania błonicy (Europa Wschodnia, Azja, Ameryka Południowa).

Zalecenia szczepień osób dorosłych przeciw tężcowi

• wszystkim osobom dorosłym co 10 lat;
• osobom które ze względu na pracę lub hobbistycznie wykonują czynności narażające je na kontakt z ziemią, pyłem i kurzem a jednocześnie są narażone na skaleczenia np. ogrodnicy, działkowicze;
• turyści zwłaszcza wyjeżdżający do krajów w odmiennej strefie geograficznej, narażeni na urazy podczas wycieczek;
• osoby uprawiające sport lub inną aktywność fizyczną na świeżym powietrzu;
• osoby po doznaniu urazu /skaleczenia/ugryzienia (też przez kleszcza) z naruszeniem ciągłości tkanek

Zalecenia szczepień osób dorosłych przeciw krztuścowi szczepionką skojarzoną przeciw tęćowi, błonicy, krztuścowi

• wszystkim osobom dorosłym co 10 lat dla podtrzymania odporności przeciw krztuścowi;
• osobom mającym wskazania do szczepień przeciw tężcowi i błonicy zamiast szczepionek zawierających tężec lub tężec i błonicę;
• osobom w 19 roku życia zamiast szczepionki tężcowo-błoniczej (Td)   podanie szczepionki tężcowo- błoniczo-krztuścowej  (Tdpa)
• osobom  pracującym  z dziećmi (nauczycielom, pracownikom domów opieki nad dziećmi, personelowi medycznemu);
• osobom  z przewlekłymi chorobami układu oddechowego;
• kobietom w ciąży po ukończeniu 27 do 36 tygodnia ciąży;
• osobom z otoczenia noworodków i niemowląt do ukończenia 12 miesiąca życia.

SZCZEPIENIA PRZECIW TĘŻCOWI, BŁONICY,  KRZTUŚCOWI OSÓB DOROSŁYCH

Szczepienia przeciw tężcowi, błonicy i krztuścowi mogą być prowadzone przy zastosowaniu preparatów skojarzonych lub pojedynczych (monowalentnych).

Preparaty zawierające krztusiec acelularny

-Boostrix lub Adacel - skojarzona szczepionka przeciw  tężcowi, błonicy, krztuścowi z acelularną komponentą krztuśca. Szczepienie u dorosłych polega na podaniu jeden dawki szczepionki co 10 lat. Szczepionka skojarzona może być również stosowana do szczepień poekspozycyjnych po zranieniach jako profilaktyka tężca.

Preparaty nie zawierające krztuśca

- Clodivac - szczepionka przeciw tężcowi i błonicy. Szczepienie u dorosłych polega na podaniu jeden dawki szczepionki co 10 lat. Szczepionka skojarzona może być również stosowana do szczepień poekspozycyjnych po zranieniach jako profilaktyka tężca.

-Tetana - szczepionka przeciw tężcowi. Szczepienie u dorosłych polega na podaniu jeden dawki szczepionki co 10 lat. Szczepionka jest też stosowana do zapobiegania tężcowi po zranieniach jako profilaktyka.