ZAKAŻENIA PNEUMOKOKOWE

Zakażenia pneumokokowe wywołuje bakteria, dwoinka zapalenia płuc Streptococcus pneumoniae nazywana również pneumokokie. Jest toGram dodatnia bakteria należąca do paciorkowców. Bakteria posiada otoczkę polisacharydową, która chroni bakterię przed działaniem mechanizmów obronnych człowieka co warunkuje jej wysoką patogenność dla człowieka, a różnorodność  jej budowy pozwoliła na wyróżnienie do chwili obecnej około 90 serotypów tej bakterii. Nie wszystkie serotypy są tak samo patogenne dla człowieka. W szczepionkach przeciw pneumokokom są zawarte te serotyp, które są najbardziej rozpowszechnione i patogenne dla człowieka.

Źródłem zakażenia jest osoba chora, u której doszło do rozwoju choroby lub nosiciel tej bakterii. Pierwszym stadium zakażenia człowieka dwoinką Streptococcus pneumoniae jest zasiedlanie  górnych dróg oddechowych i u wielu osób proces ten  dalej nie postępuje przechodząc w stan kolonizacji górnych dróg oddechowych, a u innych osób takie zakażenie może od razu spowodować ciężką postać zakażenia.

Przeprowadzone badania wykazały że stan kolonizacji (nosicielstwa) w polskiej populacji  wśród zdrowych osób bez objawów zakażenia jest dość wysoki i wynosi u dzieci od 20 do 40% a  nawet do 60% natomiast u osób dorosłych od 5 do 10%.

Obecność bakterii w górnych drogach oddechowych może skutkować następnie rozwojem zakażenia miejscowego w postaci zakażenia gardła, zatok obocznych nosa czy ucha środkowego bądź pneumokoki mogą zostać zaaspirowane do płuc i wywołać pneumokokowe zapalenie płuc, które zwykle ma ciężki przebieg. W innych przypadkach może dojść do przejścia pneumokoków do krwi i rozwoju tzw. inwazyjnej choroby pneumokokowej (ICHP) z wystąpieniem pneumokokowego zakażenia krwi (sepsy pneumokokowej) i/lub rozwinięcia zakażenia w wielu wewnętrznych narządów w tym  zapalenia szpiku, septycznego zapalenia stawów zapalenia wsierdzia, zapalenia otrzewnej, zapalenia osierdzia, zapalenia tkanki łącznej, zapalenia opono mózgowo-rdzenioeych i mózgu oraz ropni mózgu.

Zakażenia pneumokokami mogą również wikłać zakażenia wirusowe co zawsze jest brane pod uwagę w przypadku zakażeń wirusem grypy czy wirusem COVID-19. Do rozwoju zakażeń pneumokokowych zwykle dochodzi u osób obciążonych innymi chorobami przewlekłymi oraz u osób z obniżoną odpornością co jest naturalnym stanem dla dzieci i osób starszych. Na zakażenie są również narażone osoby przyjmujące leki immunosupresyjne oraz osoby z bez śledziony lub z niewydolnością śledziony. Zakażeniom sprzyjają bliskie kontakty międzyludzkie, przebywanie dużych grup osób w zamkniętych pomieszczeniach oraz kontakty domowe. Częstym zjawiskiem jest zakażanie się osób starczych babci i dziadków od wnuków.

Liczba rejestrowanych w ostatnich latach w Polsce przypadków Inwazyjnej Choroby Pneumokokowej uległa wielokrotnemu wzrostowi. I tak, w latach 2005-2010 rejestrowano rocznie w Polsce od 176 do 274 przypadków natomiast od 2011 roku nastąpił systematyczny wzrost liczby rejestrowanych przypadków ICHP od 430 przypadków w 2011 roku do 1541 przypadków w 2019 roku. Być może jest to wynikiem lepszej diagnostyki tego zakażenia lub  rzeczywistego pogorszenia sytuacji epidemiologicznej w tym zakresie.  Natomiast co do danych na temat zakażeń nieinwazyjnych to liczba tych zakażeń nie jest dokładnie znana ponieważ te przypadki nie podlegają rejestracji i zwykle też nie są diagnozowane w tym kierunku. Niemniej jednak ocenia się, że na pneumokokowe zapalenie płuc choruje co najmniej kilkanaście tysięcy osób rocznie, a na zapalenie ucha środkowego kilkadziesiąt tysięcy osób, co czyni to zakażenie jednym z najbardziej rozpowszechnionych w Polskiej populacji.

Jeśli chodzi o rozkład zachorowań w grupach wieku to najwięcej zachorowań odnotowywanych do tej pory było w najmłodszych  grupach  wieku  do 5  lat oraz u osób starczych powyżej 60 lat. Z racji tego że w ostatnich latach rozpoczęto masowe szczepienia małych dzieci to tą grupą wiekową gdzie zachorowań będzie najwięcej pozostaną osoby powyżej 60 lat.

Zakażenia pneumokokowe są coraz częściej wywoływane przez szczepy oporne na antybiotyki, dlatego szczepienia pozostają jedynym skutecznym sposobem ochrony przed tymi zakażeniami.

ZALECENIA SZCZEPIEŃ OSÓB DOROSŁYCH PRZECIW PNEUMOKOKOM

Zalecenia szczepień przeciw pneumokokom:

• osobom dorosłym powyżej 50 roku życia;
• osobom z przewlekłą chorobą serca, przewlekłą chorobą płuc, przewlekłą chorobą wątroby, w tym z marskością wątroby, przewlekłą, chorobą nerek i zespołem nerczycowym, z cukrzycą lub innymi chorobami przewlekłymi oraz z implantami ślimakowymi;
• osobom palącym papierosy;
• osobom  po usunięciu śledziony lub z zaburzoną czynnością śledziony;
• osobom z zaburzeniami odporności: wrodzonymi i nabytymi niedoborami odporności, zakażeniem HIV, białaczką, chorobą Hodgkina, uogólnioną chorobą nowotworową związaną z leczeniem immunosupresyjnym, w tym przewlekłą steroidoterapią i radioterapią, szpiczakiem mnogim.

SZCZEPIENIA PRZECIW PNEUMOKOKOM

Szczepienie osób dorosłych przeciw pneumokokom prowadzone są  przy zastosowaniu szczepionki o nazwie Prevenar 13. Szczepionka ta zawiera białka otoczki 13 najbardziej patogennych serotypów pneumokoków. Szczepienie osób dorosłych polega na podaniu jednej dawki szczepionki, która daje długotrwałą ochronę przed zakażeniem każdym z 13 zawartych w szczepionce serotypów pneumokoków. Szczepienia ochronne dają czynne uodpornienie przeciwko chorobie inwazyjnej i zapaleniu płuc wywoływanym przez bakterie Streptococcus pneumoniae u dorosłych w wieku ≥18 lat i osób w podeszłym wieku.