ODRA, ŚWINKA, RÓŻYCZKA

Odra, świnka i różyczka są chorobami wirusowymi wieku dziecięcego, które w przeszłości występowały w Polsce epidemicznie, a ich przechorowanie dawało odporność na całe życie. Każda z tych chorób ma swoją specyfikę kliniczną charakteryzującą się różnymi objawami klinicznymi i różną ciężkością przebiegu,  ale wszystkie trzy łączy jedna cecha, a mianowicie to, że ich przechorowanie może wiązać się z różnymi  trwałymi następstwami.

ŚWINKA

Świnka jest ostrą chorobą zakaźną  szerzącą się głównie drogą kropelkową. Źródłem zakażenia jest chory człowiek na świnkę. Wirus świnki jest obecny przede wszystkim w ślinie. Wirus świnki atakuje narządy wywodzące się z określonej tkani zwanej mezenchymą, z której wywodzą się takie narządy jak układ nerwowy, jajniki, trzustka, jądra, najądrza, ślinianki, tarczyca oraz gruczoł sutkowy. Najczęstszymi objawami klinicznymi jest gorączka oraz zapalenie  ślinianek podżuchwowej i przyusznej. Najczęstszymi powikłaniami świnki są: obustronna trwała głuchota, a u chłopców i mężczyzn bezpłodność. Odporność na zachorowanie na świnkę osiąga się albo po naturalnym przechorowaniu tej choroby, albo po przyjęciu dwóch dawek szczepionki w odstępie  co najmniej  4 tygodni.

W latach przed wprowadzeniem w Polsce powszechnych szczepień ochronnych dla dzieci w tj. przed 2004 rokiem, zachorowania na świnkę były powszechne, a epidemie występowały co 3-4 lata. Szacuje się, że w okresie dzieciństwa około 60% populacji nabywało odporność przeciw śwince, co oznacza, że osoby które nie nabyły odporności w dzieciństwie i nie były szczepione mogły zachorować w każdym wieku.

ODRA

Odra jest ostrą chorobą wirusową szerzącą się drogą powietrzną. Źródłem zakażenia jest chory na odrę człowiek. W obrazie klinicznym odry występują takie objawy jak  gorączka, wysypka  plamistogrudkowa, nieżyt spojówek  oraz zakażenie  układu oddechowego z zapaleniem płuc włącznie. Ciężki przebieg zakażenia może zakończyć się zgonem, a do odległych powikłań po przechorowaniu odry zalicza się podostre stwardniające zapalenie mózgu, które jest chorobą postępującą i zawsze kończy się zgonem. Z tego powodu szczepienia przeciw odrze zostały wprowadzone w Polsce, podobnie jak i w innych krajach już w latach 70. i doprowadziły do znacznej redukcji zachorowań na odrę w tych krajach gdzie wyszczepialność jest wysoka (Europa, Ameryka Północna, Australia). Niestety, nie na całym świecie wyszczepialność  przeciwko odrze jest na tym samym wysokim poziomie, a pojawiające się coraz częściej ruchy antyszczepionkowe obniżają również ten wskaźnik w krajach rozwiniętych. Odporność przeciw odrze nabywa się albo w wyniku przechorowania odry, co zwykle miało miejsce w okresie przed wprowadzeniem szczepień,  albo w wyniku przyjęcia dwóch dawek szczepionki przeciw odrze (pojedynczej lub skojarzonej) w odstępie co najmniej 4 tygodni. Jeżeli jesteśmy nie zaszczepieni przeciw odrze lub nie przyjęliśmy dwóch dawek szczepionki p/odrze to jesteśmy narażeni na zachorowanie. Odra należy do jednych z najbardziej zakaźnych chorób co oznacza, że przerwanie transmisji populacyjnej wymaga  zaszczepienia co najmniej 95% społeczeństwa, a osiągnięcie takiego współczynnika w dobie ruchów antyszczepionkowych jest trudne do osiągnięcia.

RÓŻYCZKA

Różyczka jest wirusową chorobą zakaźną. Źródłem zakażenia jest osoba chora na różyczkę. Różyczka u małych dzieci przebiega na ogół łagodnie, natomiast jej przechorowanie przez kobietę będącą w ciąży, zwłaszcza w pierwszym trymestrze, może spowodować liczne wady u płodu. Główne objawy różyczki to podwyższona temperatura ciała, powiększenie węzłów chłonnych zwłaszcza zausznych i potylicznych oraz wysypka plamisto-grudkowa. W około 20--50%przypadków zachorowanie jest bezobjawowe. Przechorowanie różyczki przez kobietę ciężarną w pierwszym trymestrze ciąży  (zarówno objawowo jak i bezobjawowo) może spowodować uszkodzenie płodu i wystąpienie u dziecka tzw. zespołu różyczki wrodzonej charakteryzującego się wystąpieniem u dziecka wielu ciężkich wad wrodzonych.

ZALECENIA SZCZEPIEŃ OSÓB DOROSŁYCH PRZECIW ODRZE, ŚWINCE, RÓŻYCZCE

Historia szczepień przeciw tym trzem chorobom jest różna co skutkuje różnym uodpornieniem osób dorosłych. Szczepienia przeciw odrze pojedynczą szczepionką zostały w Polsce wprowadzone do kalendarza szczepień w 1976 dla dzieci w drugim roku życia, a w 1991 ze względu na epidemię odry wprowadzono drugą dawkę szczepionki dla dzieci w wieku od 9 do 10 lat, co pozwoliło na pełne zabezpieczenie dzieci przed zachorowaniem. Szczepienia przeciw różyczce wprowadzono w Polsce w  1988 roku, ale tylko dla dziewczynek w 13 roku życia co miało chronić je przed zachorowaniem na różyczkę w ciąży. Natomiast masowe szczepienia wszystkich dzieci zarówno chłopców jak i dziewczynek przeciwko wszystkim tym  trzem chorobom  tj. odrze, śwince i różyczce wprowadzono w Polsce dopiero w 2004 roku.

Tak więc, osoby dorosłe, mogą mieć różną historię szczepień przeciw odrze śwince i różyczce. Natomiast żeby być w pełni odporny na te choroby to albo trzeba je przechorować  albo być zaszczepionym w dowolnym okresie swojego życia dwiema dawkami szczepionek pojedynczych lub skojarzonych zwierających wirusy odry, świnki i różyczki, podanych w odstępie co najmniej 4 tygodni.

Szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce zalecane są osobom nieuodpornionym, nieszczepionym wcześniej, które nie chorowały w przeszłości na jedną z tych chorób a w szczególności:

• kobietom planującym ciąże (należy zachować co najmniej miesięczny odstęp między szczepieniem a zajściem w ciąże);
• osobom  pracującym w kontakcie z dziećmi (nauczycielom, pracownikom domów dziecka, pracownikom służby zdrowia);
• osobom podróżującym do krajów o wysokim ryzyka zachorowania na odrę, świnkę i różyczkę (Wschodnia Europa, Ameryka Południowa, Ameryka Środkowa, Azja, Afryka)

SZCZEPIENIA OSÓB DOROSŁYCH PRZECIW ODRZE, ŚWINCE I RÓŻYCZCE

Szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce rozpatrywane są razem ponieważ szczepionki przeciw tym chorobom zostały oparte na tej samej procedurze tzn. zawierają żywe atenuowane (odzjadliwione) wirusy odry, świnki i różyczki. Szczepionki przeciw odrze, śwince i różyczce są nazywane w skrócie MMR od angielskich nazw tych chorób.

Obecnie,  na polskim rynku dostępna jest szczepionka o nazwie PRIORIX. Liczba dawek szczepionki uzależniona jest od historii przebytych szczepień przeciwko tym trzem chorobom. Pełne uodpornienie polega na przyjęciu dwóch dawek szczepionki w dowolnym odstępie, ale nie krótszym niż 4 tygodnie.